Nadszedł czas wiosennych kwiatów i kwitnących drzew i krzewów. To nie tylko zjawisko pełne barw i zapachów, ale także ważny czas dla wielu gatunków owadów i roślin.
Wczesną wiosną w lesie zakwitają geofity, czyli rośliny, które spędzają niekorzystny dla nich czas zredukowane do organów podziemnych, takich jak bulwy, cebule czy korzenie. Dlaczego kwitną właśnie teraz? Ponieważ drzewa wciąż nie rozwinęły liści, więc do dna lasu wciąż dochodzi sporo światła. Do tych gatunków należą np. kokorycze i miodunki. Krajobraz rolniczy i przydomowe ogrody zdobią kwitnące krzewy i drzewa, w tym pięknie pachnące tarniny, głogi czy drzewa owocowe, które zwabiają swoim zapachem różne gatunki owadów.
Wiosna to ważny okres w rozwoju roślin. W przypadku gdy dana roślina rozmnaża się płciowo, w czasie kwitnienia musi dojść do tzw. zapylenia, czyli przeniesienia pyłku z męskich organów roślin (pręciki) na żeńskie (słupek). Dzięki zapyleniu powstają owoce i nasiona.
Sposobów zapylenia może być wiele, na przykład: samozapylenie, wiatropylność, czy zapylanie przez zwierzęta.
Badania naukowe udowodniły, ze światowa liczba gatunków roślin zapylanych przez zwierzęta wynosi ponad 300 tysięcy, co stanowi około 87% gatunków roślin okrytonasiennych! Wiele z nich to gatunki owadopylne, co oznacza, że to właśnie dzięki owadom dochodzi do zapylenia. Do owadów zapylających należą m.in. błonkówki – w tym pszczoły i mrówki, muchówki, chrząszcze, pluskwiaki, czy motyle. Kwiaty wabią owady zarówno swoją barwą jak i zapachem. Dodatkowo przyciągają one owady, słodkim nektarem.
Wiosną słodki nektar kwiatów jest atrakcyjny np. dla wyjątkowych much – bujanek. Bez trudu rozpoznamy je po wyjątkowo długiej ssawce, włochatym „futerku” na tułowiu oraz sposobie lotu. Bujanki, jak sama nazwa wskazuje, bujają się przy kwiatach. Ich lot przypomina sposób poruszania się kolibrów. Bujanki, podobnie jak mucha domowa, czy komar należą do rzędu muchówek. Spośród ponad 7000 gatunków muchówek stwierdzonych w Polsce, 40 to bujanki. Najczęściej można spotkać bujanki większe. Te ciekawe muchy mają owłosione ciało i bardzo długą ssawkę, która jest przystosowaniem do wysysania nektaru z kwiatów. Bujanki to „musze kukułki” – nie budują swoich gniazd i podrzucają swoje jaja innym wiosennym owadom – pszczolinkom. Larwy pożywiają się pyłkiem zgromadzonym przez te pszczoły, a następnie zjadają larwy gospodarza.
Pszczolinki są natomiast przedstawicielami dzikich gatunków pszczół. Pszczoła miodna jest gatunkiem hodowlanym, tymczasem w przyrodzie występuje ponad 470 gatunków pszczół, których ochrona jest niezwykle ważna. Udowodniono, że dzikie gatunki pszczół zapylają bardziej efektywnie niż pszczoły miodne. Pszczolinki należą do pszczół samotnych. Gniazdują w ziemi. Są bardzo ważnym zapylaczem niektórych roślin uprawnych, takich jak lucerna. Przenoszą pyłek w tzw. koszyczkach na trzeciej parze odnóży.
Do pszczół należą także trzmiele. Choć są to owady duże, rozróżnienie gatunków bywa bardzo trudne. Podobnie jak pszczoły miodne są to owady społeczne: w ich gniazdach istnieje podział na kasty, obok siebie występuje kilka pokoleń oraz wspólna opieka nad potomstwem. Trzmiele również produkują miód! Nie jest on jednak przez nas wykorzystywany, ponieważ owady te zbierają pyłek i nektar również z roślin, które są dla człowieka trujące. Trzmiele stosują różne triki w czasie zapylania, m.in. zapylanie wibracyjne. Gdy bzyczą przy roślinach, wprowadzają kwiaty w wibracje, dzięki czemu z pylników wysypuje się pyłek. Są ważnymi zapylaczami truskawek i pomidorów.
Zwiastunami wiosny, a także ważnymi zapylaczami kwiatów, są przedstawiciele motyli. Najwcześniej można zaobserwować zimujące m.in. w ściółce latolistki cytrynki. Na kwitnących krzewach pojawiają się także rusałki. Na kwitnącej tarninie, czy głogu często można zaobserwować pospolite rusałki pawik. Motyle spijają nektar z kwiatów za pomocą długiej ssawki. Ich skrzydła zbudowane są z drobnych łusek, a ciało pokryte jest włoskami, do których może się przyczepiać pyłek.
Zachowywanie kęp krzewów i drzew w krajobrazie rolniczym jest jednym ze szczególnych celów ochrony przyrody w ZPKWM. Tworzą one korytarz ekologiczny dla ssaków, stanowią siedlisko lęgowe ptaków, miejsce schronienia dla wielu gatunków zwierząt. Są miejscem rozwoju wielu gatunków owadów, a także dostarczają istotnej bazy pokarmowej dla dzikich zapylaczy, tak kluczowych dla wielu gatunków roślin, a co za tym idzie – zwierząt, w tym nas samych.
Tekst i zdjęcia: Agata Jirak-Leszczyńska