Słowo „krajobraz” przywołuje w pamięci odwiedzane miejsca, widoki, panoramy, wywołuje odczucia związane z pięknem przyrody, kulturą czy historią. Często nasze skojarzenia o krajobrazie ilustrują miejsca, z którymi łączą nas wspomnienia, doświadczenia i przeżycia. Kontemplacja krajobrazu przynosi wyciszenie, skłania do refleksji, rozwija wrażliwość, pobudza zmysł twórczy.
Zmienność i różnobarwność zależna chociażby od pory dnia, są w krajobrazie nierozłączne, potęgując zachwyt utrwalany na zdjęciach.
Krajobrazy małopolskich parków krajobrazowych
Krajobraz jurajski:
Krajobraz pogórzański:
Krajobraz górski:
Za główne kryterium klasyfikacji krajobrazów w parkach krajobrazowych przyjęto stopień przekształcenia w wyniku działalności człowieka:
🌳krajobraz zbliżony do naturalnego to obszar, na którym działalność człowieka nie spowodowała istotnych zmian: lasy, naturalne doliny rzeczne ze starorzeczami, roślinnością nadwodną, wodną i szuwarową, łąki, torfowiska i bagna.
🌾krajobraz naturalno-kulturowy to obszar, gdzie elementy przestrzenne związane z działalnością człowieka pozostają w harmonii ze środowiskiem przyrodniczym: tereny rolniczo-leśne poza obszarami ścisłej zabudowy, urozmaicone często dolinkami cieków wodnych, zadrzewieniami śródpolnymi, pojedynczymi zabudowaniami, kompleksy stawów rybnych i eksploatowanych torfowisk, obszary młodych nasadzeń leśnych.
⛪krajobraz kulturowy obejmuje obszary intensywnej gospodarki człowieka, wprowadzającej daleko idące zmiany w układzie warunków naturalnych: tereny rolne na obszarach intensywnie użytkowanych pól i łąk oraz sadów i ogrodów poza zasięgiem zabudowy wsi, zabudowane tereny wiejskie i podmiejskie z zielenią urządzoną w postaci parków i ogrodów przydomowych, a także tereny intensywnej zabudowy miejskiej oraz tereny historycznych założeń dworsko-parkowych, zabytkowych cmentarzy, historycznych układów urbanistycznych.
Krajobraz to przestrzeń, której wygląd zależy od tego jak nią gospodarujemy, w której zachodzą procesy naturalne oraz te regulowane przez człowieka. Najlepiej, aby jedne i drugie wzajemnie się uzupełniały tworząc uporządkowany i harmonijny obraz, otoczenie przyjazne człowiekowi. Połączenie tych procesów bywa złożone i trudne w zachowaniu równowagi wizualnej, dlatego potrzebne jest kierowanie się zasadami zrównoważonego rozwoju. Tworzenie nowego musi przebiegać z poszanowaniem starego czy już zastanego, a czasem musi po prostu znaleźć inne miejsce lub przybrać inną formę. W przestrzeni pojawia się coraz więcej elementów dysharmonijnych, których obecność zaburza walory estetyczne widoku lub powoduje, że zostały one utracone, często bezpowrotnie. Widzimy to często, kiedy oczarowani jakimś miejscem chcemy je uwiecznić i… coś w tym widoku przeszkadza, coś go szpeci, zasłania, jakiś element nie pasuje formą, kolorem, skalą, charakterem. O ile naturalne składniki tworzące krajobraz są odbierane pozytywne, to już te tworzone i lokowane w przestrzeni przez człowieka często wpływają na nią negatywnie.
Dobre nawyki i poczucie odpowiedzialności za otaczającą nas przestrzeń.
Czy my sami mamy wpływ na to jak wygląda otoczenie? Oczywiście! Kilka podpowiedzi jak można to robić:
🏠poprzez inspirowanie się tradycyjną zabudową danego regionu i w sposób twórczy zachowanie tożsamości miejsca w nowej zabudowie;
🌻poprzez zakładanie i odtwarzanie tradycyjnych ogródków przydomowych, sadzenie oraz prawidłowe przycinanie rodzimych drzew i krzewów w przestrzeniach prywatnych oraz publicznych;
🛖poprzez renowację starej i zabytkowej zabudowy wraz z nadawaniem jej nowych funkcji pozwala na uratowanie wielu wartościowych opuszczonych budynków, dzięki czemu zachowane zostaje dziedzictwo kulturowe;
☝️poprzez wpasowywanie zabudowy w naturalne ukształtowanie terenu oraz niezabudowywanie wierzchowin.
Dla zabudowy na terenach Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego opracowano katalogi form i wzorców architektury, stanowiące zbiór tradycyjnych elementów i rozwiązań architektonicznych w nawiązaniu do miejscowej tradycji budowlanej. Katalogi te, czerpiąc ze źródła lokalnej kultury gmin położonych w Parkach, wskazują formę, materiały wykończeniowe i kolorystykę harmonizującą z krajobrazem. Katalogi dostępne są w poszczególnych oddziałach i na stronie ZPKWM.
Tekst: Magdalena Sekuła