Chociaż z daleka (z naszej perspektywy) ten świat wygląda monotonnie, to tak naprawdę jest bardzo kolorowy i zróżnicowany.
[ Mchy ]
Mchy to niewielkie rośliny. Do przeżycia potrzebują wilgoci. Wykształciły jednak zdolności przetrwania okresu całkowitego wysuszenia – wracają do życia po kilku godzinach po ponownym namoczeniu. Potrafią gromadzić duże ilości wody w licznych, wąskich przestrzeniach pomiędzy poszczególnymi osobnikami i częściami ich ciała. Dlatego mówi się, że posiadają bardzo dobre zdolności retencyjne. Mchy są obecnie najbliższymi żyjącymi krewnymi roślin naczyniowych. Nie wykształcają one prawdziwych liści, łodyg czy korzeni. Zamiast nich posiadają ulistnioną łodyżkę, na której znajdują się organy płciowe z listkami (mikrofilami), łodyżkę bezlistną (na niej rozwija się zarodnia), chwytniki. Wszystkie te elementy spełniają podobne funkcje jak u roślin naczyniowych, lecz mają odmienną budowę. Mchy, podobnie jak porosty uznać możemy za gatunki pionierskie.
Żyją w bardzo różnych siedliskach. Pojawiają się w lasach lub nad brzegami strumieni, na wilgotnych łąkach i bagnach. Rosną na glebie, powalonych pniach i korze drzew. Wśród mchów znajdują się również gatunki wodne.
—–
Warstwa mchów i ściółki jest środowiskiem życia olbrzymiej liczby pierwotniaków, grzybów oraz zwierząt bezkręgowych (ślimaków, owadów, pająków) i drobnych kręgowców (żaby, jaszczurki, gryzonie). Torf ma liczne zastosowania w ogrodnictwie i rolnictwie, lecznictwie i kosmetyce.
—–
Dlaczego mchy nie są roślinami naczyniowymi? Nie posiadają wyspecjalizowanej tkanki, która przewodzi wodę i substancje odżywcze między częściami rośliny. Nie mają tkanki okrywającej, dzięki czemu mogą wchłaniać wodę przez liście. Zamiast korzeni mają chwytniki. Rozmnażają się płciowo oraz bezpłciowo przez zarodniki. Pokolenie płciowe pod wieloma względami przeważa nad pokoleniem bezpłciowym. Przez większość czasu komórki tkanek mchów są haploidalne (zawierają pojedyncze zestawy chromosomów). Diploidalne sporofity (podwójny zestaw chromosomów homologicznych – oznaczany jako 2n) są krótko żyjące i zależne od gametofitu na którym wyrosły.
[ POROSTY ]
Są organizmami złożonymi. Składa się z grzybów i glonów lub cyjanobakterii. W związku z tym, porosty nie są również roślinami. Obecnie porosty stanowią około 20% liczby gatunków grzybów. Porosty są również organizmami pionierskimi, potrafią porastać powierzchnie trudne do osiedlenia przez rośliny naczyniowe. Na terenach o dobrych warunkach wegetacji roślinnej porosty są rzadkie – są zagłuszane przez szybciej rozwijające się rośliny. Współtworzące porosty sinice mają zdolność wiązania azotu atmosferycznego, co ma istotne znaczenie w warunkach braku łatwo przyswajalnych jego form. Sinice przekazują grzybom również glukozę, powstałą w wyniku fotosyntezy.
—–
Porosty są bardzo czułym biowskaźnikiem (bioindykatorem) czystości atmosfery. Specjalna skala porostowa pozwala na podstawie składu gatunkowego porostów określić stopień zanieczyszczenia atmosfery.
Porosty mogą się rozmnażać poprzez fragmentację plechy (r. bezpłciowe przez rozpadanie się plechy na kawałki) oraz wytwarzanie diaspor. Glony wewnątrz porostu rozmnażają się tylko bezpłciowo przez podział komórek. Rozmnażanie płciowe jest blokowane przez grzyba.
—–
Pospolite porosty żyją zwykle od kilku do kilkunastu lat; najbardziej długowieczne żyją do 100 lat. Porosty naskalne mogą żyć znacznie dłużej, rekordzistą jest wzorzec geograficzny (Rhizocarpon geographicum), który może żyć nawet 9000 lat.
—–
Inne ciekawostki dotyczące porostów:
▪️ Niektóre ptaki wykorzystują porosty do budowy gniazd.
▪️ Porosty wykorzystywane są w lecznictwie, np. płucnica islandzka, brodaczka, tarczownica.
▪️ Niektóre gatunki używane są w kuchni natomiast misecznicę jadalną uważano za biblijną mannę.
[ GRZYBY ]
Tworzą odrębne królestwo czyli nie są roślinami. Wśród grzybów najliczniejszą grupą są organizmy wielokomórkowe, jednak występują też grzyby jednokomórkowe, np. drożdże. Grzybnia nie wykazuje zróżnicowania na tkanki i organy. Owocniki to specjalnie ukształtowane części grzybni, wewnątrz których tworzą się zarodnie z zarodnikami. Owocnikiem jest również przysłowiowy grzyb w lesie, który my zbieramy. Warto jednak pamiętać, że cała grzybnia znajduje się w ziemi a to jedynie fragment służący rozmnażaniu się grzybni. W grzybni ściana komórkowa zbudowana jest z chityny, z której zbudowane są również pancerze niektórych owadów. Grzyby jako jedyne organizmy mają zdolność do rozkładu ligniny oraz mają duże znaczenie przy rozkładzie celulozy. Zatem są istotnym składnikiem obiegu materii w przyrodzie. Szacuje się, iż bez rozkładu szczątków roślinnych, rocznie powstawałoby w lasach tropikalnych 12 ton odpadów celulozowych na jeden hektar.
Symbioza grzybów. Współżyją zarówno z mikroorganizmami, roślinami wyższymi i zwierzętami. Relacja te sprowadzają się w dużej mierze do zaopatrywania przez gospodarza w węglowodany, podczas gdy grzyb zwiększa powierzchnię chłonną korzeni (u roślin), zaopatruje w substancje nieorganiczne. Duże znaczenie w przyrodzie mają porosty (współpraca grzyba głównie z glonami) jako organizmy pionierskie. Grzyby z wieloma roślinami tworzą mykoryzę – szacuje się, że od grzybów mykoryzowych zależy właściwy rozwój aż około 90% roślin. Wiele gatunków grzybów jest powszechnie wykorzystywanych w produkcji żywności (np. pieczywo, sery). Niektóre, takie jak pędzlaki i kropidlaki, są przyczyną jej rozkładu, prowadząc do skażenia jej szkodliwymi dla ludzi toksynami. Grzyby wykorzystywane są do produkcji leków (głównie antybiotyków) i związków organicznych (np. kwasu cytrynowego).
Ze względu na sposób odżywiania się grzybów, możemy je podzielić: saprotrofy (rozkładają martwe szczątki), pasożyty (pasożytują na roślinach i zwierzętach), symbionty (żyją w symbiozie z organizmami autotroficznymi, np. helotyzm i mikoryza), drapieżniki (za pomocą specjalnie przekształconych strzępek chwytają niewielkie zwierzęta glebowe).
—–
Rozmnażanie. Większość z nich może rozmnażać się zarówno płciowo, jak i bezpłciowo. U wielu gatunków grzybów rozmnażanie bezpłciowe ma bardzo duże znaczenie – pozwala na szybkie namnożenie się.
Główną cechą porostów umożliwiającą im życie w nieprzyjaznych dla roślin warunkach jest ich zdolność do przetrwania w skrajnych warunkach oraz przy braku wody. Przy braku wody następuje u nich zatrzymanie czynności fizjologicznych i przechodzą w stan uśpienia, po pojawieniu się wody wznawiają swoje czynności życiowe. Wytrzymują także bardzo niskie i wysokie temperatury, zalewanie słoną wodą morską oraz duże dawki promieniowania UV.
—–
Kosmiczny eksperyment z porostami. W 2005 na rosyjskiej rakiecie Sojuz krążącej na orbicie wokółziemskiej przeprowadzono eksperyment: dwa gatunki porostów Rhizocarpon geographicum i złotorost pyszny (Xanthoria elegans) umieszczono w otwartym zbiorniku na zewnątrz statku. Przez 15 dni znosiły próżnię, duże różnice temperatur i silne promieniowanie UV. Po powrocie na ziemię oba gatunki wznowiły swoje czynności życiowe. To dowodzi, że porosty są w stanie przetrwać naprawdę trudne i niekorzystne warunki.
Podsumowanie
Mech jest prymitywną rośliną. Warto o tym wspomnieć ponieważ grzyby należą do zupełnie innego królestwa (nie są roślinami). Porost jest złożonym organizmem, który utrzymuje symbiotyczną relację grzybów z glonami (przeważnie).
—–
Mchy są autotrofami, czyli same przeprowadzają proces fotosyntezy i same dzięki temu się odżywiają. Komponent grzybowy w porostach korzysta ze związków organicznych wytwarzanych przez algi lub cyjanobakterie do zaspokajania własnych potrzeb pokarmowych.
—–
U niektórych porostów, w części złożonej z glonów może zachodzić proces fotosyntezy. Ponadto u mchów, porostów i grzybów brakuje tkanki naczyniowej.
—–
Mchy rozwijają struktury przypominające łodygi, korzenie i liście, podczas gdy porosty nie rozwijają struktur podobnych do pędów, korzeni lub liści. Należy pamiętać, że struktury te u mchów mają odmienną budowę niż u roślin naczyniowych.